‘I’m going to be a great movie star some day.’ Marilyn Monroe een van de grootste iconen van de twintigste eeuw. Dit jaar zou ze 90 zijn geworden. Tot en met 5 februari 2017 is in de De Nieuwe Kerk in Amsterdam de tentoonstelling Happy Birthday Marilyn te zien met ruim 250 persoonlijke bezittingen. Voorwerpen uit haar laatste huis op 5th Helena Drive in Brentwood, Californië. Na Marilyns dood in 1962 werden al haar persoonlijke eigendommen geërfd door haar acteercoach Lee Strasberg. Veel van wat in De Nieuwe Kerk t zien is, is afkomstig van Monroe-verzamelaar Ted Stampfer: beroemde kledingstukken, accessoires en persoonlijke documenten, geven samen met foto’s en filmfragmenten een uniek, intiem beeld.
Moeder uit beeld
Ze speelde in succesvolle films en werd als rolmodel aanbeden over de hele wereld. Maar haar jeugd was ongelukkig en haar stormachtige carrière kende behalve hoogtepunten ook forse tegenslagen. Ze overleed in 1962 op 36-jarige leeftijd. Norma Jeane Mortenson (later gedoopt tot Norma Jeane Baker) werd geboren op 1 juni 1926 in Los Angeles als derde kind van Gladys Monroe. Haar moeder Gladys verdient niet genoeg om haar jongste dochter te kunnen onderhouden en heeft psychische problemen. Als ze twee weken oud is, gaat ze naar pleegouders waar ze zeven jaar woont. Daarna volgen verschillende kindertehuizen en pleeggezinnen. ‘Ik was waarschijnlijk een vergissing en stond mijn moeder alleen maar in de weg. Zij moet zich voor mij geschaamd hebben,’ vertelt ze jaren later aan een vriendin. Haar moeder ziet ze in die jaren zelden. Af en toe neemt Gladys haar mee naar het strand of de bioscoop. Grace een vriendin van haar moeder wordt haar officiële voogd en ze neemt Norma Jeane in huis.
Artiestennaam Marilyn Monroe
Als tiener wordt ze zich steeds meer bewust van haar lichaam en vrouwelijke vormen. In plaats van een rok aan te trekken naar school, verschijnt ze in mannenjeans en met felrode lippen. Ze wordt een paar keer naar huis gestuurd om zich om te kleden. Op haar zestiende trouwt ze met haar vijf jaar oudere buurjongen. Als lopende-bandmedewerker in een munitiefabriek wordt ze niet veel later ontdekt door fotograaf David Conover. Al snel krijgt Norma Jeane een modellencontract. Na vier jaar vraagt ze een scheiding aan en neemt de artiestennaam Marilyn Monroe aan, blondeert en krult haar haren, ondergaat cosmetische ingrepen aan haar neus en kin en oefent op haar houding en haar stemgeluid. Ze neemt acteer- en spraaklessen en bestudeert alle films met Jean Harlow en Lana Turner. In haar vrije tijd is ze een fervent lezer: dichtbundels en boeken over kunst, psychologie, geschiedenis en politiek. ‘Ik ben niet geïnteresseerd in geld, ik wil alleen maar mooi zijn’, is een van haar gevleugelde uitspraken.
Opwaaiende jurk
Haar eerste filmrollen zijn klein, maar eind jaren veertig zorgt haar nieuwe agent Johnny Hyde dat Marilyn meer rollen krijgt. Op haar 26ste verjaardag wordt ze gecast voor de hoofdrol in de muzikale komedie Gentlemen Prefer Blondes. Een jaar later is Marilyn samen met Betty Grable op het witte doek te zien in de romantische komedie How to Marry a Millionaire. Monroe en Grable zijn op dat moment de twee grootste sterren in Hollywood en kunnen, ondanks de onderlinge concurrentie, goed met elkaar overweg. De laatste film waarin Marilyn speelt is iconisch vanwege de metroscène met de opwaaiende witte jurk van ontwerper William Travilla. Hij ontwierp twee exact gelijke versies, waarvan er een in de tentoonstelling te zien is. Marilyn start haar eigen productiebedrijf Marilyn Monroe Productions, Inc. en brengt verschillende films uit. In 1962 krijgt ze een Golden Globe voor World Film Favorite Female 1961. Ze begint aan Something’s Got to Give, maar door haar plotselinge dood wordt deze film nooit afgerond. In totaal speelt Marilyn Monroe in 31 films.
Chanel 5
Het is voorpaginanieuws als ze in 1954 trouwt met de twaalf jaar oudere Joe DiMaggio, een ex-honkballer van de New York Yankees. Ze verblijven tijdens hun huwelijksreis in het Imperial Hotel in Tokio met enorm veel pers. Tijdens een ingelaste persconferentie wordt aan Marilyn gevraagd wat ze in bed draagt. Omdat ze niet wil zeggen dat ze naakt slaapt, antwoord ze: ‘Chanel No. 5, what else?’ Tot grote onvrede van Joe stemt Marilyn in met een voorstel om haar huwelijksreis te onderbreken en naar Korea af te reizen en daar de Amerikaanse troepen toe te zingen. Ze treedt op voor zo’n 60.000 soldaten en wordt overal uitzinnig onthaald. Later noemt ze dit een van de gelukkigste momenten in haar leven. Na negen maanden vraagt ze de scheiding aan, nadat hij na een ruzie over de filmopnames met de opwaaiende jurk gewelddadig wordt. Twee jaar later trouwt ze met schrijver Arthur Miller.
Medicijnen & alcohol
Op psychisch vlak gaat het steeds minder goed. Marilyn heeft last van stress, ernstige slaapproblemen en veel meningsverschillen met Miller. Ze verschijnt vaak te laat op de set en krijgt drie miskramen. Daarnaast gebruikt ze steeds meer medicijnen en alcohol. Haar huwelijk komt in zwaar weer als ze in Arthur Millers dagboeken leest dat hij haar een afhankelijke vrouw vindt met wie hij medelijden voelt. In 1960 speelt Marilyn in The Misfits, naar script van Miller. Daar loopt een ruzie uit de hand: Marilyn vindt dat haar personage te veel lijkt op haar eigen persoonlijkheid en wordt daar woedend over tijdens een opname in Nevada. In januari 1961 vraagt Marilyn een scheiding aan en laat Arthur Miller verwijderen uit haar testament.
Happy Birthday Mr. President
Vlak na haar scheiding raakt Marilyn verzeild in een hevige depressie en wordt opgenomen in het ziekenhuis Na een paar dagen vertrekt met haar voormalige echtgenoot Joe DiMaggio voor een vakantie naar Florida. Marilyn knapt op, keert terug naar Californië en brengt tijd door met Dean Martin, Frank Sinatra en Peter Lawford. De laatste is de zwager van John F. Kennedy. Als ze een publiek optreden geeft tijdens de verjaardag van John F. Kennedy in het New Yorkse Madison Square Garden, zingt ze de president toe met een zwoel Happy Birthday. Het leidt tot een stroom geruchten over een affaire tussen de president en Marilyn, maar deze worden nooit bevestigd. Het is haar laatste optreden.
Iconische filmster
Marilyn Monroe overlijdt in de nacht van 4 op 5 augustus 1962 aan een overdosis slaappillen. Over de doodsoorzaak doen de wildste theorieën de ronde, maar geen enkele is ooit bevestigd. Het officiële politierapport meldt een ‘mogelijke zelfmoord’. Joe DiMaggio, met wie Marilyn plannen had om te hertrouwen, organiseert de begrafenis. Twintig jaar lang laat DiMaggio drie keer per week een bos rode rozen bezorgen bij haar graf. Na haar dood groeit Marilyn pas werkelijk uit tot een icoon van wereldformaat. Haar acteerprestaties worden steeds meer gewaardeerd en haar uiterlijk wordt een merk op zich. Bovendien kan ze beschouwd worden als een pionier voor vrouwenrechten in de jaren vijftig. Ze heeft zich hard gemaakt voor de rechten van werkende vrouwen, specifiek actrices in Hollywood die te weinig verdienden.
De tentoonstelling Happy Birthday Marilyn is te zien t/m 5 februari 2017.
Toegang:€ 16. Kinderen t/m 11 gratis. Museumjaarkaart: gratis met toeslag € 4,50
Credits beeld:
- Marilyn in a scene oft he movie Bus Stop (1956). Photograph by Milton Greene. Copyright owner: Ted Stampfer
- Marilyn Monroe, Hollywood, 1953. Photo Alfred Eisenstaedt / The LIFE Picture, Collection / Getty images
- Photograph of Norma Jeane Baker aka. Marilyn Monroe in the beginning of her modeling career, 1945. Photographer: David Conover, Copyrights Ted Stampfer
- Marilyn in a scene of the movie Bus Stop (1956). Photograph by Milton Greene. Copyright owner: Ted Stampfer
Delen op
